Давайце разам паразважаем, як захапіцьдзіця,
каб яму захацеласявывучыць родную мову.
Пачынаемразмаўляць
па-беларуску!
Ветлівасць
Ветлівымісловамідарослыя і
дзецікарыстаюццаамальштодня. Давайцеправерым свае веды і
пакажампрыкладветлівыхпаводзіндзецям:
Дзякуем
Сардэчнадзякую! Я ўдзячны (удзячна) Вам! Дзякуй за дапамогу! Дзякуй за ўсё!
Просімпрабачэння
Прабачце, калі ласка! Я
прашупрабачэння! Вельмішкадую, штонарабіў Вам клопату. Не сярдуйце, так
атрымалася. Даруйце, мне вельмінепрыемна.
Радуемся
Вельмі добра! Цудоўна! Выдатна! Восьздорава! Якоешчасце! Восьгэтанавіна! Мне
вельміпрыемна! Я задаволены (задаволена)! Вы мянеўзрадавалі! Мне гэтадаспадобы!
Гэта самая шчасліваяхвіліна ў маімжыцці! Я вельмі рады (рада)!
Жадаем
Жадаюшчасця! Каб Вы
здаровыбылі і радаваліся! Хай Вас Бог беражэ! Хай Вам шчасціць!
ХайбудуцьздаровыВашыродныя! Расцідужы (дужая) дывялікі (вялікая)!
Хайздзейсняццаўсеспадзяванні! Бывайцездаровы, жывіцебагата! Добрайдарогі! Хай
усёбудзе добра! Хай Вам лёс не здрадзіць!
Імёны
Для бацькоўімя сына цідачкі —
самаепяшчотнае і мілагучнае. Кожнаедзіцялюбіць, каб да
ягозвярталісянеякасабліва. Камусьціпадабаюццапамяншальныяласкавыя формы імя,
камусьці — толькіпоўныя. Дзецямбудзецікава на некалькіхвілінакунуцца ў
мінулаенашайкраіны і даведацца, якіяімёныіснаваліраней на Беларусі.
Прыказкі і прымаўкі
Хоць, можа, у штодзённымжыцці
мы рэдкаразмаўляем па-беларуску, але часта прыгадваемвядомыяпрыказкі і
прымаўкі, якіядапамагаюцьвыказаць свае адносіны да сітуацыі.
Прыказкінадаюцьмовевыразнасць, дасціпнасць, паэтычнасць. «Хата без кутоў не
будуецца, без прымаўкінібяседа, нігутарка не вядзецца» — у прыказках мала слоў,
але ў іхзакладзена народная мудрасць. Трапныявыслоўіназапашваюцца ў нашайпамяці
на працягуўсягожыцця. Мы чуем і запамінаеміх з размоў, слухаючыказкі, песні,
паданні. Усімзнаёмаясітуацыя: дзіцямые посуд, раптамталеркавыслізвае з рук і
разбіваецца. Кабсупакоіцьдзіця, дарослыяпрыгадваюць старое павер’е: «Посуд
б’ецца на шчасце!»
Без асаблівыхнамаганняўпамяці
мы звяртаемся да прыказак і прымавак, кабвывесціправіла, дацьацэнкупадзеям,
характарыстыкупаводзінамлюдзей. Як растлумачыцьдзецям, што такое любоў і павага
да бацькоў, як трэбаставицца да людзей, дзезнайсцідаступныяўзроступрыклады?
Прапануйце малым некалькіпрыказак і разам абмяркуйцеіх.
Прысонейкуцёпла, прымамачцы добра.
Добрамучалавекужыццё ў радасць, а злому — адно гора.
Не рабі другому, што не люба самому.
У людзей пытай, ды свой розум май.
Прыказкі і прымаўкі не старэюць на працягустагоддзяў,
янывыказваюцьагульначалавечуюмаральсцісла, у дасканалаймастацкай форме.
Крынічным звонам бессмяротнасціроднаемовыназваў Янка Брыль народныяпрыказкі і
прымаўкі.
Святы
Хто не ведаепрыгожую легенду
прапапараць-кветку, якая расцвітае ў ноч на Івана Купалу? Пратое, шточалавек,
якомупашчасціцьздабыцьчароўнуюкветку, зразумеемовуптушак і звяроў, стане
багатым і шчаслівым? Ночгэтаянезвычайная, казачная: дрэвы, хмызы і
кветкіразмаўляюцьпаміжсабою і наватпераходзяць з месца на месца. Менавіта ў
купальскуюноч, згодна з павер’ем, трэбазбірацьлекавыярасліны, якіямаюць у гэты
час асаблівуюсілу.
На жаль,
сучасныядзецідрэннаведаюцьбеларускіясвяты. Пачніцезнаёміць малых з народным
календаром — расказвайцепрасвяты, якіязахаваліся да нашыхдзён. Напрыклад,
увеснубеларусысвяткуюцьВербніцу, або Вербную нядзелю. У гэтывясновыдзень, за
тыдзень да Вялікадня, людзіламаюцьгалінківярбы — дрэва,
поўнагамагутнайжыццёвайсілы. Вербнайгалінкайдакранаюцца да родных і знаёмых
(найперш да дзяцей) і прыгаворваюць:
Не я б’ю — вярбаб’е.
За тыдзень —
Вялікдзень.
Будзьздаровы, як вада,
І багаты, як зямля.
Расці, як вярба,
Як лёд, на ўвесь год!
У бібліятэцыможназнайсціцікавыякніжкіпрабеларускіянародныясвяты. Разам з
дзецьміпрачытайцепрапровадызімы — Масленіцу, свята прылётуптушак — Саракі,
прапачатак і заканчэннежніва — Дажынкі і Зажынкідыіншыянародныятрадыцыі.
Урокіроднаймовы
Вывучэннемовы, якую не
ведаеш, — з’ява не простая. Калі жбацькі разам з дзецьмівывучаюць родную мову,
поспехабавязковапрыйдзе. Час ад часу можнанаватспаборнічаць, хтолепшведае сваю
мову. Напрыклад, паспрабуйце з дапамогайперакладногаслоўніка (а мо і без яго)
назваць па-беларускунавакольныхптушак, звяроў, кветкі і г. д.
Дзіця, якое з маленствашануетрадыцыісваіхпродкаў, гаворыць па-беларуску,
паважаесваіхбацькоў, пранясетакіяадносіныпразусёжыццё. І
тадыновыяпакаленнімаленькіхбеларусаўбудуцьразмаўляць на роднаймове.